بودجه به تخمینی از درآمدها و هزینههای یک شرکت یا سازمان در یک دوره زمانی مشخص اشاره دارد. این دوره زمانی میتواند مثلاً یک ماه، 6 ماه یا یک سال باشد. بودجه برای مدیریت مالی و برنامهریزی استفاده میشود و به مدیران اجازه میدهد تا منابع مالی را بر اساس اهداف و نیازها تخصیص دهند.
برای افراد حقیقی، بودجه به تخصیص منابع درآمدی به هزینههای مختلف مانند خرجهای روزانه، هزینههای ثابت، پس انداز و... میپردازد. اما برای شرکتها، بودجه بسیار پیچیدهتر است و شامل بخشها، پروژهها، برنامهها و فعالیتها میشود.
برای انجام بودجهبندی در یک شرکت، معمولاً مراحل زیر انجام میشود:
1. تخمین درآمد: در ابتدا، درآمدهای مختلفی که شرکت انتظار دارد در دوره زمانی مشخص را تخمین میزند. این ممکن است شامل فروش محصولات، خدمات، سایر منابع درآمدی و... باشد.
2. تخمین هزینهها: سپس، هزینههای مختلف شرکت را برای تمام بخشها و فعالیتها پیشبینی میکند. این شامل هزینههای تولید، حقوق و دستمزد، اجاره، تبلیغات، تحقیق و توسعه و غیره میشود.
3. بودجهبندی بر اساس اهداف: در این مرحله، اهداف کلی شرکت بر اساس استراتژیها و اهداف تعیین شده به برنامهها و پروژههای مختلف تخصیص داده میشود.
4. تخصیص بودجه: بودجه به بخشها و پروژههای مختلف تخصیص داده میشود. در این مرحله، تعیین میشود که هر بخش چه میزان از منابع مالی را در اختیار دارد.
5. کنترل و نظارت: پس از تخصیص بودجه، مدیران واحدهای مختلف مسئولیت نظارت بر اجرای بودجه و کنترل هزینهها را دارند. این امر اجازه میدهد تا هزینهها در مرزهای تخصیص داده شده باقی بمانند.
6. تحلیل و ارزیابی: در پایان دوره زمانی، بودجه واقعی با بودجه پیشبینی شده مقایسه میشود. این ارزیابی امکان اصلاح استراتژیها و تصمیمگیریهای آینده را فراهم میکند.
بودجه بندی میتواند به کنترل و مدیریت بهتر منابع مالی کمک کند و از هدررفت بودجه و اسراف منابع جلوگیری نماید. انواع بودجهبندی متنوعی وجود دارند که شامل بودجه سنتی، افزایشی، برنامهای، بر مبنای صفر، عملیاتی و بر مبنای فعالیت میشوند. هر کدام از این انواع بودجه بندی رویکرد و مفهوم متفاوتی را به مدیریت بودجه ارائه میدهند.